Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Zakład Farmakognozji został powołany we wrześniu 1945 roku na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Jego siedziba znajdowała się przy Placu Litewskim 5. Zakład zajmował 4 pokoje, z czego dwa stanowiły sale ćwiczeniowe. W pierwszym i drugim roku istnienia cały wysiłek Zakładu skierowany był na zorganizowanie pracy dydaktycznej, kompletowanie podręczników, pomocy naukowych i szkolenie asystentów, którzy za wyjątkiem jednego byli studentami. Ćwiczenia odbywały się z pomocą wypożyczonych przez Lubelską Izbę Aptekarską mikroskopów, które następnie zostały podarowane Zakładowi. W latach 1946-1947 przygotowano tablice do ćwiczeń i wykładów oraz rozpoczęto zakładanie kolekcji surowców i zielnika zakładowego. Następne lata działalności poświęcone były na przystosowanie Zakładu do pracy naukowej i zaopatrywanie w niezbędne przyrządy i aparaturę. Przez cały ten okres gromadzono książki z zakresu farmakognozji, botaniki, agrotechniki, chemii, farmakologii i innych nauk do biblioteki zakładowej – już w roku 1952 liczyła ona około 1000 pozycji.

W 1948 roku Zakład otrzymał teren o powierzchni 0,5 ha, na którym założono ogród farmakognostyczny dostarczający materiały do ćwiczeń, pokazów i badań. Dzięki temu rozpoczęto szereg prac naukowych z zakresu oceny wartości roślin leczniczych oraz poszukiwań nowych surowców leczniczych. W okresie organizacyjnym w tych trudnych, powojennych czasach, kierownikiem Zakładu była prof. Zofia Kalinowska – uhonorowana później doktoratem honoris causa naszej Uczelni z okazji jubileuszu 50-lecia. Po odejściu prof. Zofii Kalinowskiej do Łodzi kierownikiem Zakładu Farmakognozji został dr Aleksander Ożarowski. Kierował nim w okresie od 1 września 1952 roku do 1 kwietnia 1954 roku. Wygłaszając liczne referaty dr Ożarowski brał czynny udział w spotkaniach towarzystw naukowych (Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego i Polskiego Towarzystwa Botanicznego).

Jesienią 1954 roku Zakład został przeniesiony do Collegium Maius przy ul. Lubartowskiej 85, gdzie otrzymał 6 pomieszczeń, a nowym kierownikiem został dr Stanisław Büchner. W tym okresie prowadzone były pierwsze prace doświadczalne, które dotyczyły surowców kardenolidowych, szczególnie nasion i ziela miłka wiosennego. Ponadto prowadzone były badania nad korzeniem lubczyka. Jednak dr Büchner, podobnie jak jego poprzednik dr Aleksander Ożarowski, nie mieszkał w Lublinie, a do pracy przyjeżdżał raz lub dwa razy w tygodniu. Po trzech latach takiej pracy (w 1957 roku) dr Büchner powrócił do Warszawy, gdzie w 1961 roku obronił pracę habilitacyjną z zakresu glikozydów nasercowych i objął stanowisko docenta Katedry Farmakognozji w Warszawie.

W kwietniu 1957 roku Zakład Farmakognozji został przeniesiony ponownie do nowego budynku Wydziału Farmaceutycznego przy ul. Staszica 6, gdzie otrzymał 5 pokoi na pierwszym piętrze i 3 pokoje w suterenie. Tam też mieściła się sala ćwiczeń. W latach 1957-1972 kierownictwo Zakładu objęła dr hab. Florentyna Kudrzycka-Biełoszabska. Pod kierunkiem doc. Biełoszabskiej prowadzone były następujące prace naukowe: 

• Badania nad aklimatyzacją roślin leczniczych i ich uprawą.
• Badania nad tetraploidalną odmianą kminku z uwzględnieniem zawartości olejku
• Badanie olejków eterycznych z rodziny Umbelliferae.
• Badania nad sterolami roślinnymi i ich izolacją z surowców.
• Badanie czystości mikrobiologicznej surowców roślinnych.

W tym czasie został zmieniony program studiów z czteroletniego na pięcioletni, a jeden semestr przeznaczono na pracę magisterską. W roku akademickim 1958/1959 wykonano w Zakładzie Farmakognozji już 12 prac magisterskich. Były to prace fitochemiczne, obejmujące wyodrębnienie głównych związków czynnych z różnych surowców roślinnych. Kierownik Katedry wraz z pracownikami naukowymi w liczbie 4 starszych asystentów i 2 asystentów prowadzili badania naukowe z zakresu fitochemii, hodowli i zastosowania leczniczego roślin. Na szkolenie z hodowli i uprawy roślin w Instytucie Zielarskim w Poznaniu oddelegowana została mgr Teresa Fik. Szkolenie trwało 3 miesiące (od maja do lipca) i dostarczyło wiedzy i umiejętności niezbędnych do dalszego rozwoju Zakładu. W marcu 1963 roku powstało przy Katedrze Studenckie Koło Naukowe, które zajmowało się badaniem morfologicznym i anatomicznym wybranych roślin leczniczych.

Po przeszło 9-letnim oczekiwaniu na własny lokal, w ostatnich dniach grudnia 1966 roku, nastąpiła przeprowadzka. Trwała ona z przerwami 10 dni (do 10 stycznia 1967 roku). Nowa siedziba Zakładu mieściła się przy ul. Pstrowskiego 12 (obecnie Peowiaków). Warunki lokalowe umożliwiły prowadzenie na odpowiednim poziomie prac naukowych. W okresie od 1957 do 1972 roku zakończone zostały 3 przewody doktorskie pracowników Zakładu, opublikowano kilkadziesiąt prac doświadczalnych, nawiązano kontakty z innymi ośrodkami naukowymi, gdzie asystenci przechodzili szkolenia. Zakład zmagał się jednak z problemem braku nowoczesnej aparatury.

W związku z długotrwałą chorobą doc. Biełoszabskiej na stanowisko kierownika Zakładu został powołany docent kontraktowy dr Bogusław Kamiński. Pod kierunkiem doc. Kamińskiego w latach 1972-1986 prowadzono badania:

• Nad izolacją flawonoidów z rodziny Boraginaceae.
• Nad poszukiwaniem surowców kumarynowych w rodzinach Umbelliferae, Asteraceae (Compositae), Papilionaceae, Cruciferae.

Zostały również wprowadzone i opracowane na bardzo wysokim poziomie ćwiczenia z fitochemii. Pracownicy Zakładu wydali skrypt pt. „Wstęp do fitochemii”. Zmodyfikowane zostały również ćwiczenia z analizy surowców (mikroskopowe). W związku z długotrwałą chorobą doc. Kamińskiego funkcję p.o. Kierownika objęła dr n. farm. Wanda Sawicka – adiunkt Zakładu Farmakognozji.

Po uzyskaniu stopnia doktora habilitowanego przez kierownika Pracowni Technologicznej, dra Tadeusza Wolskiego, Pracownię tę w 1987 roku połączono z Zakładem Farmakognozji, a kierownikiem został dr hab. Tadeusz Wolski. Pod jego kierunkiem w latach 1987-1992 przeprowadzono badania:

• Nad mechanizmami działania niektórych grzybów patogenowych dla ludzi i zwierząt.
• Nad metodami oceny właściwości biologicznych grzybów oraz poszukiwaniem substancji pochodzenia roślinnego o działaniu przeciwgrzybicznym.
• Analityczne dotyczące oznaczeń związków biologicznie czynnych, a zwłaszcza rutozydu i eskuliny.
• Nad derywatyzacją i otrzymywaniem DABS-pochodnych aminokwasów i amin oraz otrzymywaniem odczynników do derywatyzacji i analizy związków biologicznie czynnych.
• W zakresie ekstrakcji gazami w stanach nadkrytycznych (SFE).
• Nad przygotowaniem próbek do analizy metodą ekstrakcji do ciała stałego (SPE).
• Fitochemiczne ukierunkowane na poszukiwanie aktywnych związków z grupy kumaryn i furanokumaryn w rodzinie Baldaszkowatych.

W 1992 roku na Wydziale Farmaceutycznym przeprowadzono konkurs na stanowisko Kierownika Katedry i Zakładu Farmakognozji. Kierownikiem został dr hab. Kazimierz Głowniak, który funkcję tę pełnił ponad 20 lat. W 1998 roku dr hab. Kazimierz Głowniak uzyskał tytuł naukowy profesora zwyczajnego.

W roku 1992 Katedra zorganizowała pierwsze sympozjum chromatograficzne pod nazwą „Zastosowanie metod chromatograficznych w badaniach fitochemicznych”. Nowy ustrój społeczno-gospodarczy pozwolił na otwarcie Katedry na współpracę międzynarodową i wyjazdy zagraniczne skutkujące nawiązaniem szerokich kontaktów naukowych oraz zapoznaniem się z najnowszymi trendami w fitochemii i bioanalityce. Efektem tego organizowane cyklicznie co dwa lata konferencje w roku 2000 zmieniły swój charakter na międzynarodowy i będąc szeroko rozpoznawalne w świecie stały się ważnymi spotkaniami wielu naukowców z kraju i zagranicy. Wpisały się przez to na stałe w kalendarz wydarzeń Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego jako International Symposium on Chromatography of Natural Products na temat The Application of Chromatographic Methods in Phytochemical & Biomedical Analysis.

W roku 2003 Katedra ponownie zmieniła lokalizację poprzez przeprowadzkę do nowo wybudowanego budynku Collegium Universum przy ul. Chodźki 1, w którym pozostaje do dziś. Przez kolejne lata Zakład skutecznie pozyskiwał fundusze na rozwój pracowni dydaktycznych i bazy naukowo-badawczej, a dzięki doposażeniu aparaturowemu finansowanemu ze środków UE zamienił się w jedno z najnowocześniejszych laboratoriów Lubelszczyzny.

Od roku 2013 funkcję Kierownika Katedry objęła dr hab. Grażyna Zgórka. Za jej kierownictwa Katedra utrzymywała doskonały potencjał badawczo-dydaktyczny, ale również otworzyła się na otoczenie gospodarcze poprzez wydzielone Laboratorium Kontroli Jakości Produktów Leczniczych, posiadające certyfikat Good Manufacturing Practices, z możliwością wykonywania analiz dla przemysłu. Funkcję kierownika dr hab. Zgórka pełniła do roku 2021, w którym to dokonano przekształceń strukturalnych na Wydziale Farmaceutycznym. Katedrę i Zakład Farmakognozji połączono z Katedrą i Zakładem Botaniki Farmaceutycznej w nową jednostkę – Katedrę Farmakognozji i Botaniki Farmaceutycznej, w ramach której wydzielono 3 zakłady: Zakład Botaniki Farmaceutycznej (kierownik: prof. dr hab. Renata Nowak), Zakład Farmakognozji z Ogrodem Roślin Leczniczych (kierownik: dr hab. Agnieszka Ludwiczuk, kierująca jednocześnie całą Katedrą) oraz Zakład Chemii Produktów Pochodzenia Naturalnego (kierownik: prof. dr hab. Krystyna Skalicka-Woźniak).

• Index Seminum 2022 - ONLINE
• Index Seminum 2024 (PDF)

• OPUS 2021/41/B/NZ4/00337